Marah Haj Hussein
Language: no broblem

Marah Haj Hussein is Palestijns, groeide op in Israel en leeft nu in België. Met vier talen (Arabisch, Hebreeuws, Engels en Nederlands) en drie alfabetten op zak lurkt een persoonlijk Babel om elke hoek. De naam van haar afstudeervoorstelling? Language: no broblem.

Onrust
Hallo Marah, wanneer werd language een broblem?

Marah Haj Hussein
Laat ons zeggen dat het een focuspunt werd vanaf 2021, toen ik studeerde aan een dans-school in Antwerpen. Tijdens dat eerste jaar sprak ik niet meer in mijn moeder-taal. Dat stoorde me. Weet je, toen ik jonger was wou ik schrijver worden, dus ik had er een sterke band mee. Mettertijd voelde ik die zwakker worden. Toen ik Nederlands leerde, leek deze nieuwe taal de plek van andere talen in te nemen.

Onrust
Vertel ons over die plek.

Marah Haj Hussein
Als Palestijn is Arabisch mijn moedertaal. In Israel was Hebreeuws echter de taal van het dagelijks leven. We werden vanaf zeven jaar verplicht deze aan te leren. Als je de taal niet genoeg beheerst, kun je niet naar de universiteiten, die allemaal het Hebreeuws vereisen. Dus de relatie en sociale dynamiek tussen Hebreeuws en Arabisch is iets waar ik me al heel vroeg bewust van werd. Dan, als we acht jaar oud zijn, beginnen we Engels te leren, wat het plaatje nog ingewikkelder maakt. En in mijn geval voegde ik daar nog Nederlands aan toe.

Onrust
Hoe werkte dat voor jou?

Marah Haj Hussein
Voor mij is het leren van een taal niet alleen een kwestie van woorden. Er is een verschil tussen het beheersen van een taal – grammatica, woordenschat en zo – en het echt spreken ervan, wat alles te maken heeft met je inleven in de mentaliteit van degenen die de taal al spreken. Er is dus voldoende ruimte voor verwarring. Aan de andere kant is er ook de houding ten opzichte van andere talen. Dat is de reden dat ik een trein-anekdote in het stuk heb verwerkt. Veel Europeanen denken bijvoorbeeld nog steeds dat Arabisch spreken synoniem is aan moslim zijn. Natuurlijk is er niet zo'n strikt verband, maar het laat zien hoeveel dingen er verbonden zijn aan taal. Ze zijn beladen door geschiedenis en politiek – er is niets neutraals aan.

Onrust
Hoe zet je zo'n embroglio op scène?

Marah Haj Hussein
Het belangrijkste element is een spatialisatie van verschillende opnames die ik in Palestina heb gemaakt, in de vorm van gesprekken. De ondertitels worden in verschillende kleuren op een scherm geprojecteerd. Als performer op het podium fungeer ik als bemiddelaar, jonglerend op een koord tussen twee universums, duikend in de onmogelijkheden van vertaling en van het vertalen van de ene realiteit naar de andere. Hoe verandert iemands relatie tot hun moedertaal als je andere talen begint te beheersen? Welke machts-dynamiek ontstaat er als je meer dan één taal spreekt? En ik bak een omelet op het podium.

Onrust
Waarom?

Marah Haj Hussein
Koken of eten in het algemeen is een fundamenteel element van culturele identiteit. Ik heb de sprekers afzonderlijk geïnterviewd, maar veel van hen graviteerden natuurlijk richting eten, en meer specifiek over het concept 'zankha', dat op zichzelf moeilijk te vertalen is. Het is de typische geur die blijft hangen op kopjes en borden nadat je een omelet hebt gemaakt of kip hebt gekookt. Ik probeer het na te bootsen op het podium als een manier om mijn wereld binnen te treden en de taal voor één keer te omzeilen. Er is natuurlijk ook een praktische reden. Met negen stemmen, inclusief mijn eigen stem, en al die verschillende vertalingen, moet je het publiek visueel een pauze gunnen.

Onrust
Over het publiek gesproken: afhankelijk van de talen die ze spreken, kunnen ze de voorstelling heel verschillend ontvangen, niet?

Marah Haj Hussein
In dit spel met vertalingen heb ik geprobeerd ervoor te zorgen dat iedereen ten minste één van de talen begrijpt. Er zal iets bekends zijn en iets vreemds. Maar op een gegeven moment is iedereen even onwetend. Ik denk dat dat een belangrijk element is.

Onrust
Thanks