The Body Plural
Het geleefde lichaam als ontmoetingsplek
Het geleefde lichaam is verbazingwekkend veelzijdig en geeft dan ook aanleiding tot een veelheid aan benaderingen van kunst en design. Het geleefde lichaam en de belichaamde ervaring vormen voor deze onderzoekscluster de ontmoetingsplek om expertise uit verschillende disciplines en achtergronden samen te brengen. Het doel is om perspectieven op het geleefde lichaam te verdiepen, uit te wisselen en te bevragen vanuit verschillende contexten en bijhorende wereldbeelden. Het is iemands specifieke praktijk die bepaalt welke dimensie van het geleefde lichaam en van de belichaamde ervaring daarbij op de voorgrond treedt.
Niet-neutrale lichamen en dualiteiten
Lichamen zijn altijd al politiek, sociaal en ideologisch gesitueerd en zijn nooit versies van voorheen neutrale lichamen. Een geleefd lichaam is nooit een neutraal gegeven, maar altijd een uitdrukking van een wereldbeeld waardoor het tevens gevormd wordt. Specifieke aandacht gaat naar overheersende dualistische opvattingen over het lichaam en de normatieve kaders daarrond. Deze opvattingen benaderen de geleefde ervaring en belichaming vanuit slechts twee waarden die elkaar vaak uitsluiten of tegengesteld van aard zijn. Voorbeelden van dergelijke dualiteiten zijn onder andere natuurlijk/artificieel, natuur/cultuur, menselijk/posthumaan of niet-menselijk, mens/natuur, subject/object, mens/dier, zelf/ander, vreemd/vertrouwd, gezond/ziek, biologisch/geconstrueerd, individueel/collectief, reëel/symbolisch, actief/passief, lichamelijk/mentaal, emotioneel/rationeel, zintuiglijk/verstandelijk, handvaardigheid/beschouwelijkheid ...
Kunst- en ontwerppraktijken zijn een bevoorrechte plek om deze dualiteiten en de normatieve kaders ervan aan te kaarten en te overstijgen. Deze onderzoekscluster geeft voorrang aan pluriverse wereldbeelden en verkent zo het transformatieve potentieel van belichaamde ervaringen. Deze cluster draagt zo bij tot unieke inzichten die ons begrip van inclusiviteit, natuur, diversiteit, innovatie en lichamen kunnen bijstellen.
Methodologieën
Gezien de diversiteit aan praktijken die zich bezighouden met de verschillende dimensies van het geleefde lichaam, is er een veelheid aan methoden nodig. Artistieke en wetenschappelijke vormen van kennisproductie worden samengevoegd met andere onderzoeksgebieden. Elk onderzoeksproject staat voor de uitdaging om een eigen methodologie toe te passen of te ontwikkelen. Het gezamenlijke streven is evenwel kritisch en zelfkritisch, of het nu wordt aangevat vanuit een ecologisch, fenomenologisch, design-antropologisch, crip-theoretisch, dekoloniaal, queer, feministisch, cocreatief of gelijk welk ander perspectief of methode. Wat deze perspectieven en methoden gemeen hebben is een kritische benadering van het geleefde lichaam en de heersende normatieve kaders errond.
De thema's en de reikwijdte van deze onderzoekscluster zitten verweven in vier onderzoekslijnen. Elke onderzoekslijn staat open voor alle kunst- en ontwerppraktijken.
Het lichaam als site van identiteit: het vormen van geleefde lichamen en ruimtes
De focus van deze onderzoekslijn is het geleefde lichaam als plaats van identiteit en sociale codering en de vele dualiteiten die hierbij een rol spelen. Deze dualiteiten interageren intiem met de fysieke, sociale, digitale en andere ruimtes waarin lichamen zich bevinden en waardoor ze gemedieerd worden. Het wederzijdse vormen van geleefde lichamen en ruimtes nodigt uit tot het onderzoeken van non-verbale, ruimtelijke en sociale contexten van belichaamde ervaring, individueel en collectief. Van bijzonder belang is de oorspronkelijke niet-neutraliteit en co-constitutie van geleefde lichamen en geleefde ruimtes in kunst- en ontwerppraktijken.
Menselijke en andere lichamen: de spanning tussen menselijke en niet-menselijke of posthumane lichamen
Deze onderzoekslijn onderzoekt wat menselijke en andere lichamen zijn en besteedt aandacht aan de spanning tussen lichamen die traditioneel worden ervaren als menselijk versus niet-menselijke of posthumane lichamen. Ze onderzoekt ook de kneedbaarheid van deze spanning en de implicaties voor de grotere ecosystemen die door deze actoren worden gedeeld. Niet- en posthumane entiteiten worden het onderwerp van ethische, esthetische en politieke reflecties en praktijken, die vragen oproepen over ecologie, ras, gender, ethiek en sociopolitiek in de 21e eeuw. Tegelijkertijd maken ze een heroverweging nodig van wat het betekent om mens te zijn en wat iets maakt tot een menselijk, niet-menselijk en onmenselijk lichaam.
Belichaamd maken: Kennis door tactiele betrokkenheid
Deze onderzoekslijn richt zich op het tactiele en het non-verbale aspect van maakprocessen en op alternatieve manieren van kennisproductie die niet exclusief afhankelijk zijn van het woord. Dat maakt een verschuiving mogelijk naar meer ervaringsgerichte en vaak collaboratieve benaderingen van kennis en een overstijgen van het dualistisch denken. Het benadrukt de vormende kracht van creatieve processen, niet alleen voor kunst- en ontwerppraktijken, maar ook voor het ontwikkelen van meer duurzame perspectieven binnen de samenleving waarbij dualistische conceptualiseringen van maatschappelijke, ecologische en andere problemen worden overstegen.
Documenteren en uitdagen van normatieve representaties van het lichaam
Beelden, verbeeldingen en documenten van het lichaam staan centraal in deze onderzoekslijn. Hun emancipatorisch potentieel wordt onderzocht in verhouding tot gevoelens en gevoeligheden rond lichaamsbeelden. Deze benadering onderzoekt het niet-neutrale lichaam als gerepresenteerd maar ook als representerend, en doorbreekt de normatieve kaders van representatie. Deze onderzoekslijn beperkt zich niet tot de visuele/audiovisuele kunsten, maar strekt zich uit tot representaties in elke modaliteit, van visueel tot akoestisch, van performatief tot conceptueel.
