Negotiating Realities

Speculative Documentary

Speculative Documentary stelt het documentaire gebaar kritisch in vraag en doorbreekt daarbij de strikte genre-grenzen die de documentaire traditioneel hebben gecategoriseerd. Deze onderzoekslijn stimuleert een conceptuele, formele en methodologische herbeschouwing van de documentaire attitude en verkent de mogelijkheden van gedecentraliseerde, gedeformatteerde en polycentrische documentaires. Speculative Documentary baseert zich op gissing in plaats van op kennis. Het speculatief documentaire gebaar stelt zich open voor niet-aflatende onzekerheid, contaminatie, contestatie, mistigheid en rommeligheid in een zoekende omgang met meervoudige en veranderlijke realiteiten. Ondanks de sociale bewogenheid van heel wat makers blijven hedendaagse documentaires al te vaak de grootschalige epistemologische en ideologische onderneming onderschrijven die nauw verbonden is met projecten als het globaal kapitalisme, kolonialisme en antropocentrisme. De speculatieve documentaire echter daagt de dominante, normatieve en exploitatieve formattering van de documentaire kritisch uit en nodigt uit haar inherente machtsstructuren te onderzoeken.

Playfulness en performativiteit

Realiteiten zijn precaire, dynamische constructies die moeten worden opgevoerd om te bestaan. De afgelopen decennia formuleerden theoretici gesofisticeerde beschrijvingen van de praktijken die realiteiten, betekenissen, grenzen en lichamen performatief tot stand brengen. Binnen deze onderzoekslijn echter willen we onderzoek samenbrengen dat performativiteit verkent in de veelheid van haar processen, rituelen en expressies vanuit een praktijk gebaseerd perspectief. Het begrip performativiteit wordt contrapuntisch verbonden aan dat van de speelsheid. Speelsheid mag hier niet worden opgevat als een geprivilegieerde lichtvoetigheid. Als mens spelen we op vele manieren, spelen is essentieel voor onze cognitieve vermogens. Het vormt en informeert de manier waarop we de wereld kennen. Op een bepaald punt in ons leven schijnen we echter te stoppen met spelen, behalve in heel specifieke en welomlijnde contexten als sport en kunst. Maar vanuit ontologisch perspectief houden we nooit op te spelen, in die zin dat we op elk moment van ons sociaal en cultureel bestaan de overweldigende complexiteit en onzekerheid waarop onze gecodificeerde realiteiten berust moeten zien te navigeren. Speelsheid, zoals begrepen in deze onderzoekslijn, stimuleert onophoudelijk een heronderhandeling van bestaande rollen, als een destabiliserend maar positief engagement ten aanzien van het leven. Speelsheid impliceert een inherent collectieve praktijk, een doelbewust tijdverspillen, een niet-conformerend dispositief. Deze onderzoekslijn exploreert met dit emancipatorisch potentieel van de speelsheid een sprong in de inherente veranderlijkheid en onzekerheid van de realiteit.

Labour, laboratory, labyrinth

Hedendaagse productieketens en de dingen die ze produceren bevinden zich door hun schaal, ongrijpbaarheid en complexiteit in een ondoorzichtige en schijnbaar ondoordringbare laag. In een labyrint van grondstoffen, materialen, (onzichtbare) arbeid en (zowel voorziene als onvoorziene) producten hebben we de neiging onszelf veilig en naïef volledig buiten en los van deze ketens te situeren. Toch zien we onszelf steeds dieper verwikkeld met de dingen die we produceren en hun effecten op de realiteiten rondom ons, in die mate dat wijzelf, onze technologieën en onze leefomgeving niet langer strikt kunnen worden gescheiden. Door middel van een methodologie die zich richt op duur (zoals in arbeid en duurzaamheid) en nauwkeurig onderzoek (verwant aan laboratoriumwerk) is deze onderzoekslijn een poging onszelf doelgericht te betrekken bij de labyrintische realiteiten waarmee we ons hebben omringd. Veeleer dan het zoeken naar een uitweg uit de doolhof, is dit een bewuste poging er een positie in in te nemen en de erbij horende verantwoordelijkheid op te nemen.

Blind spot

Deze onderzoekslijn vormt een letterlijke blinde vlek, aangezien ze in eerste instantie anticipeert op de bijdragen van toekomstige onderzoekers aan Negotiating Realities. We willen ruimte voorzien voor onvoorziene, uitdagende, baanbrekende, inventieve, eigenzinnige … perspectieven op de realiteiten rondom ons. Deze onderzoekslijn staat open voor onderzoeksprojecten die misschien niet kunnen worden gelinkt aan de bovenstaande onderzoekslijnen maar wel veelbelovende inzichten, methodes en praktijken binnenbrengen in de cluster. Bovendien kan deze onderzoekslijn — al hoeft ze dat niet noodzakelijkerwijs te doen — de verbinding maken met de daadwerkelijke blinde vlekken die iedere onderzoeker en ieder project heeft, manoeuvrerend binnen en rond institutionele grenzen. Hoe gaan we om met onze eigen onvermijdelijke blindheden ten aanzien van onze machtsposities? Hoe blijven we ons bewust van hoe we onophoudelijk worden gemobiliseerd als vertegenwoordigers van het geweld dat we juist aan de kaak willen stellen? Het lijkt erop dat deze hiaten onvermijdelijk zijn omdat we altijd geïmpliceerd zijn in de realiteiten die we creëren. Binnen deze onderzoekslijn gaat het er niet om deze hiaten te dichten maar wel om ze te onderkennen en ermee in onderhandeling te gaan.