Archival Sensations
Archival Sensations is een onderzoekscluster die kunstenaars, ontwerpers, onderzoekers en studenten samenbrengt rond imaginatieve herinnerings-praktijken en vormen van preservatie als methode van artistiek onderzoek. De cluster onderzoekt de mediëring van geheugen — zowel persoonlijk als collectief — om na te denken over historische, huidige en toekomstige opvattingen van geschiedenis en hoe deze kunnen worden vertaald naar diverse vormen en toepassingen.
Mediëring van herinneringen
Archival Sensations localiseert, opent, bevraagt, reconstrueert en verzint de meest diverse soorten van archieven. Welk actueel en toekomstig potentieel daarin schuilt, is de centrale gedachte achter deze activiteit. De clusterleden hanteren bevragende, interpretatieve, speculatieve en approprierende vaardigheden; ze delen hun kennis, ervaringen en infrastructuren rond archiefpraktijken als discipline en positioneren zich als cluster om transdisciplinair onderzoek te groeperen, produceren en stimuleren.
De mediëring van herinneringen neemt conventioneel gezien de vorm aan van foto’s, een externe schijf, spraakopnames, het geschreven woord, een muziekpartituur of een filmrol. Archival Sensations hecht echter ook belang aan efemere sporen en fragiele overblijfselen van praktijken uit het verleden die buiten het audiovisuele vallen (een verzameling gedroogde zaden, een handboek van vergeten praktijken, flarden textiel, …). Centraal in deze cluster staat dus niet zozeer de archivering van kunst, als wel de kunst van het archiveren.
Vermits geheugen enkel kan worden geactiveerd vanuit een materiële dimensie, speelt technologie vaak een sleutelrol in de preservatie van dat geheugen. De Archival Sensations onderzoekscluster denkt na over zowel het bestaan als het verdwijnen van archivale materialen en over het effect van snel opeenvolgende technologische ontwikkelingen op de constructie van herinneringen. De cluster gaat de esthetische en politieke uitdagingen aan die deze ontwikkelingen met zich meebrengen en wil door het opnemen van een media-archeologisch perspectief zijn leden ook uitnodigen om met een nieuwe blik verouderde media te benaderen en te (her)gebruiken. De artistieke en ontwerppraktijken die hier samenkomen bewegen zich binnen het spanningsveld tussen de constructie van geschiedenis en de constructie van nieuwe artistieke typologieën, tussen het verleden als domein van hegemonische consolidatie en het verleden als bron voor de articulatie van mogelijkheden.
De cluster stelt zich tot doel om toegankelijkheid te creëren, niet enkel op technologisch maar ook op sociologisch gebied, en om voorheen ontoegankelijke bronnen en middelen ter beschikking te stellen van een brede groep gebruikers die de particuliere discoursen van hun diverse achtergronden kunnen binnenbrengen. De cluster is niet enkel een plek die de infrastructuur biedt om over het hoofd geziene geschiedenissen en verhalen aan het licht te brengen, maar ook een ruimte voor reflectie en discussie over het terug opeisen van voorheen gemarginaliseerde en vergeten archieven, als een manier om de afstand te overbruggen tussen het archief en het errond gecreëerde verhaal, tussen het verleden en zijn representatie en dit door archiefpraktijken te beschouwen als een alternatieve epistemologische samenloop, waar noord en zuid, oost en west, verleden en heden elkaar kunnen ontmoeten, interageren en praten.
Het doel van de cluster is niet de creatie van een archief van materialen maar wel het bieden van een accumulatieve structuur voor creatieve archivale praktijken en methodologieën. De focus ligt dus niet op nostalgische reconstructie maar op mogelijkheden om het geheugen aan te wenden in de (re)constructie van persoonlijke en collectieve identiteiten. Hoe kunnen we graven in archieven, herinneringen herstellen, en onze toekomst bestuiven met beelden, woorden en melodieën — doormiddel van een verbeeldingsrijke poëtica? Archival Sensations ziet archieven als ruimtes van sociale constructen en anticipeert op praktijken die dergelijke maatschappelijke en politieke machtsstructuren willen deconstrueren en bevragen.
Van zintuiglijke tot sociale geschiedenissen
Omgaan met het verleden buiten het eigen geheugen is omgaan met verschijningen, overblijfselen, sporen die geen andere manier hebben om ons te bereiken dan via de zintuigen. Kunstenaars bemiddelen deze historische sensaties door nieuwe verschijningen, nieuwe sporen te creëren. Elke poging tot een artistieke geschiedschrijving impliceert dat er op letten hoe de zintuigen in de loop van de sociale geschiedenis werden getheoretiseerd, toegepast en gepolitiseerd. Op welke manieren en in welke vormen kunnen we de spanning tussen een sociale geschiedenis van de zintuigen en een zintuiglijke geschiedenis van het sociale op de voorgrond plaatsen? Hoe kunnen ze elkaars voordelen en tekortkomingen uitwisselen? Wat zijn de mogelijkheden en beperkingen van een belichaamde, fenomenologische, zintuiglijke benadering van het archief?
Uitvoeren van kennis
In de Westerse traditie vormen het document, het object en de materiële sporen de basis voor het historisch denken. Omgekeerd is voorouderlijke kennis een integraal onderdeel van culturele identiteit en immaterieel cultureel erfgoed, noodzakelijk om continuïteit tussen verleden, heden en toekomstige generaties te animeren. Centraal in dit samenspel van kennis staat het mondeling vertellen van verhalen. Deze levendige bron van kennisoverdracht via mondelinge voorstellingen vertegenwoordigt een levend archief dat ons cultureel erfgoed tot leven wekt en ons begrip van het fenomeen leven verrijkt. Hoe kunnen historische gebeurtenissen, gemeenschappelijke waarden en het collectieve geheugen op een elegante manier van de ene generatie op de andere worden overgedragen?
Alternatieve tijdsecologieën
Terwijl zelfs de geschatte leeftijd van onze eigen planeet de afgelopen eeuwen drastisch is veranderd, breide het epistemologische kader van hoe we dit universum bewonen verder uit door hedendaagse concepten zoals geologische (of 'diepe') tijd en kosmische tijd. Anderzijds legt de digitale omgeving in toenemende mate een kunstmatige tijdelijkheid op die ons abstraheert van de echte wereld en ons een parallelle werkelijkheid oplegt. Van slow cinema tot permanent evoluerende installaties en de introductie van zelfontworpen meet- en animatiesystemen: deze onderzoekslijn bevraagt de impact van tijdsregimes en onderzoekt hoe kunstenaars alternatieve ervaringen van tijd ontwikkelen door hun eigen standaarden en tijdsduren te creëren.
Historische solidariteit, hedendaagse archieven
De materiële en immateriële culturele productie die ontstond in de context van militante kwestie zoals die van de antikoloniale, antifascistische, antiracistische en antigentrificatie bewegingen, vormt een belangrijk archivaal corpus dat in het verleden op grote schaal en systematisch gemarginaliseerd werd, en dat zowel in de theorie als in de praktijk. Het gebrek aan een dergelijke betrokkenheid bij de kunst en haar archieven veroorzaakte en veroorzaakt nog steeds een discontinuïteit, niet alleen in de historische verslagen en kennis, maar ook in de perceptie van de kunst als instrument voor sociale verandering. De focus in “Historische solidariteit, hedendaagse archieven” richt zich op artistieke praktijken die zich bezighouden met de archieven van transnationale solidariteit en hun weerklank vandaag.
De radicaliteit van het fragmentarische
Terwijl het impliciete of expliciete basisprincipe in de traditionele geschiedschrijving 'continuïteit' is - het ene vloeit voort uit het andere, net zoals een gevolg het resultaat is van een oorzaak - zoekt deze onderzoekslijn de radicaliteit van het fragmentarische. Het onderzoek omvat experimenten met narratieve perspectieven, omkering van rollen (protagonist/antagonist/minder belangrijke personages) en materialen (manifesten/geschriften in de marge) en daagt de subjectiviteit en ethische positie van de onderzoeker uit. Het fragment of een microgeschiedenis wordt gezien als een kans om de grotere geschiedenis in vraag te stellen en zelfs aan te passen.