“It is a strange realism, but it is a strange reality.”

Even scifi als retro, even trouw als gedurfd: Planet Winter verzoent wat tegenstrijdig lijkt en brengt daarmee een ode aan haar inspiratiebron. Bavo Buys en Malique Fye verloren zich in The Left Hand of Darkness van Ursula K. Le Guin en besloten het publiek op sleeptouw te nemen.

(fragment)
Most oppositions we see as dogmatic seem not to occupy the average Winterling mind.
Man, woman.
Past, future.
Cold, warm.
Life, death.
Fast, slow.
Reality, fiction.
Peace, war.
Friend, foe.
Nature, culture.
Good, bad.
Sexy, ugly.
Yes, no.
Hard, soft.
Top, bottom.
Colleague …
The answers are often, just like the species themselves, simultaneously in between the two extremes and both at the same time.

Bavo Buys sleurt een zware draagtas achter zich aan, waar Matilde Casier als verstijfd bovenop ligt. De lagen wikkels beschermen hun personages, Estraven en Genly Ai, tegen de koude die de gletsjer uitademt. Ze bewegen zich traag en in cirkels rond het ijsblauwe doek in het midden van de scène. Zelfs hun tocht lijkt bevroren. “Where am I?”

Genly Ai stelt de vraag aan Estraven in The Left Hand of Darkness, de literaire klassieker van Ursula K. Le Guin uit 1969. De Amerikaanse schrijfster combineerde fantasy en sciencefiction om Gethen en haar genderfluïde samenleving te verbeelden. Omdat de bewoners van deze planeet man noch vrouw en tegelijk beide zijn, is er geen oorlog of misbruik. Kinderen worden er door de hele gemeenschap opgevoed en sociale relaties ontstaan er los van seksualiteit.

“Dat vind ik zo fascinerend,” vertelt Bavo, “het gaat nooit alleen over gender, en tegelijk gaat het er nooit niet over.” Bavo verdiepte zich in de roman en in Le Guin voor hun masterscriptie. “Voor het eerst tijdens mijn opleiding dacht ik: dit is het, hier moet een voorstelling van gemaakt worden.” Vooral de relatie tussen Estraven, gerespecteerd politicus op Gethen, en Genly Ai, gezant van de intergalactische alliantie van de Ekumen, sprak tot hun verbeelding.

Wanneer de twee personages samen op de vlucht slaan en een ijsvlakte van 1300 km moeten oversteken, lijken ze elkaar eindelijk te begrijpen. “Daar gaat het ook om in The Carrier Bag Theory of Fiction.” Bavo verwijst naar het essay van Le Guin uit 1988. “Het is een niet-conflictueuze manier van verhalen vertellen.” Le Guin zag scifi, zoals de novelle, als een draagtas of ‘carrier bag’: een wanordelijke bundel van vele verhalen, zonder doelgericht, heldhaftig en op conflict bedacht verloop. Ze vulde het genre op haar eigen manier in en dat wist ze. “It is a strange realism,” schreef ze, “but it is a strange reality.”

De harmonie tussen Estraven en Genly Ai wordt verbroken door de magische verschijning van Malique Fye. Haar rol is die van Faxe, de waarzegger in The Left Hand of Darkness. “They have history”, merkt Genly Ai op. Anders dan in het boek speelt Faxe nu een hoofdrol en deelt ze een verleden met Estraven. De boog blijft gespannen op Planet Winter.

Faxe heeft weinig weg van de gemiddelde ‘Winterling’. “Een non-binaire alien spelen ging zo hard in tegen hoe ik me vandaag voel”, vertelt Malique. Het is een van de eerste keren dat ze als trans vrouw op het podium staat. “Faxe is het enige personage dat echt vrouwelijk is en ook zo wordt omschreven in het boek.” Ze zingt zacht wanneer ze Faxes voorspellingen brengt en ze lijkt door de ruimte te zweven. “Beeldend en sferisch”, noemt ze haar interpretatie. Ze blijft trouw aan haar zoektocht naar schoonheid.

Anders dan Malique verrast Bavo door net zo dicht mogelijk bij Le Guin’s Estraven, “best een serieus personage”, te blijven. In andere voorstellingen valt die op door hun overdreven en komische spel. “In Planet Winter speel ik klein, kwetsbaar en minder op de lach. Ik wilde een kant laten zien van mezelf die mensen minder kennen.”

De echte ambitie van Bavo en Malique lag niet in spel, maar in de vormgeving van Planet Winter. Ze hadden een Gesamtkunstwerk op het oog, en dat maakten ze dankzij de mensen om zich heen ook waar. Bavo: “Tijdens de repetities zeiden we zo vaak tegen elkaar: ‘Luck is running, luck is on our side’.” Het thema loopt als rode draad door de roman door de voorstelling. “Wij hebben ook zoveel geluk gehad met ons team.”

Met Matilde Casier en Marthe Balthazar delen Bavo en Malique hun vriendschap, hun passie voor Le Guin en hun opleiding aan KASK & Conservatorium – een rijkdom aan redenen om hen als Genly Ai en dramaturg te betrekken. Voor beeld klopten ze aan bij Bosse Provoost en Ezra Veldhuis, die hen inwijdden in licht- en scèneontwerp. Malique: “Op school kwam dat altijd op de laatste plaats, maar voor mij begint theater daar.”

Misschien hebben de twee speler-makers wel het meeste geluk met elkaar. Malique is vooral beeldend, Bavo vooral verhalend. Ze zijn beste vrienden en vullen elkaar zo goed aan dat ze na Planet Winter verdergaan als Oracle & Odyssey. We mogen ons aan meer ‘world-building’ verwachten. “Misschien geen scifi, maar sowieso iets duisters, iets hekserigs of iets bijbels”, voorspelt Malique. Beloftes die nog vallen: popcultuur, inside jokes en royaal veel referenties. Ik geloof hen op hun woord.